Koleksiyoner Sözcüğünün Kökeni

Koleksiyoner sözcüğünün kökeni İngilizce 'collect' kökünden gelmektedir.

Toplamak, bir araya getirmek anlamına gelen bu sözcüğe İngilizce edim eki olan 'er' takısı getirilmesile 'collector' yani toplayan, bir araya getiren sözcüğü çıkarılmıştır.

'Collection' is özel bir toplama yöntemi olarak yine bu sözcükten oluşturulmuş, özel bir toplama işi yapan; bu işi sanat haline getirenlere ise 'collectioner' yani koleksiyoner denmiştir.

Son yıllarda collectioner sözcüğünün yanında yine 'toplayıcı' anlamına gelen 'picker' sözcüğü duyulmaya başlanmıştır.

Genel anlamda benzer anlam ifade etse de, bildiğim kadarıyla picker tanımı özel bir koleksiyon(lar)la uğraşmaktan çok, bulduğu her nesneyi toplayan manasında kullanılmaktadır. Yani toplayıcıların belli başlı koleksiyon öğeleri yoktur; eski veya ilginç olan her nesneyi toplama eğilimindedir. Koleksiyonerin ise biriktirme skalası daha dardır ve sadece belli başlı şeyleri elde etmeye, biriktirmeye çalışır.

Koleksiyoner Belgesi Nasıl Alınır

Koleksiyoner Belgesi almak için en yakın müze müdürlüğüne gerekli evrakları (T.C. kimlik numarası, 3 adet vesikalık fotoğraf, ikametgah, adli sicil kaydı ile varsa elinizde bulunan taşınır tabiat ve kültür varlıklarından olusan bir liste) hazırladıktan sonra yazılı müracaat ederek koleksiyoner belgesi için başvuruda bulunabilirsiniz.

Koleksiyoner Belgesini gerçek veya tüzel kişiler alabilir.

Koleksiyonerlikten vazgeçmek isteyenler, ellerindeki eserlerin bağış veya satış yolu ile devlet müzelerinin almasını isteyebilir veya koleksiyoner belgesi olan başka koleksiyonerlere satış yolunu tercih edebilirler.

Koleksiyoner Belgesi Nedir

Koleksiyoner Belgesi, toprakaltı olarak tabir edilen; el değiştirmesi (alınıp satılması) özel izne bağlı kültür varlıklarının elinde bulundurulmasına verilen ruhsattır.

Koleksiyoner belgesi olmadan arkeolojik kültür eserlerini alamazsınız, satamazsınız, hatta elinizde bulunduramazsınız. Bu kategoriye giren eserleri devlet izniyle bulundurabilmek ancak müzeden alınacak koleksiyoner belgesi ile mümkündür; aksi takdirde ciddi manada suç işlemiş olursunuz, aman dikkat! Koleksiyoner belgeniz yoksa bu tarz eserlerden ceryandan kaçar gibi uzaklaşın. Benden söylemesi.

Koleksiyonerlerin Bilime Katkısı

İster inanın, ister inanmayın; bilim dallarının gelişip bugünkü seviyeye ulaşmasında koleksiyonerlerin ciddi katkıları olmuştur.

Bilimsel anlamda ilk toplayıcılar(koleksiyonerler) doğadaki çeşitlilik karşısındaki hayranlıkla farklı öğeleri bir araya getirmeye gayret etmiş, bunun sonucunda bir çok tabiat öğesinin (maden, bitki ve hayvanlar) bir araya getirilmesi ve keşfiyle özellikle canlıların bilimsel sınıflandırması noktasında önemli payları olmuştur.

Koleksiyon Kırık veya Eksik Öğeler İçerebilir mi

Bir çok koleksiyoner, koleksiyona dahil edilecek öğenin kusursuz ve eksiksiz olması gerektiği yönünde hemfikirdir. Bu belki ideal olandır, fakat koleksiyon öğelerini mükemmel durumda bulmak maalesef her zaman mümkün olmamaktadır.

Doğası itibariyle koleksiyonların çoğu eski belge ve objelerden oluşmaktadır. Tarih aralığı uzadıkça da ister belge, ister obje olsun; bulması zorlaşır. Koleksiyonu değerli yapan unsurlardan birisi de zaten zor bulunan öğelerin bir araya getirilmiş olmasıdır. Bu nedenle, nadir obje koleksiyonları, nadir kitap koleksiyonları, nadir belge, ferman, hat koleksiyonları paha biçilmez değerlere ulaşabilmektedir. Eğer her köşebaşında bulunabilen eserlerden oluşsa;hiç şüphesiz bu kadar değerli olmayacaklardı.

Bu mantıkla; müzedeki arkeolojik eserlerin değerini daha iyi anlayabiliriz. Kırık, her tarafı yapıştırılmış bir çömlek, kolu veya bacağı; hatta kafası eksik bir heykel veya çatlak bir sürahi, sanat değerinden çok; tarihe ışık tutması ve geldiği medeniyet hakkında verdiği bilgiler nedeniyle önemli ve değerlidir. Kolu eksik olduğu için Venüs heykeline 'değersiz' diyebilir miyiz? Ya da Hititlerden kalma paramparça bir çömlek için 'önemsiz' diyebilir miyiz? Bunu diyemeyeceğimiz gibi, bu gibi eserlerin muhafazası devlet tarafından da güvence altına alınmıştır. Ülkemiz de dahil olmak üzere bu gibi eserlerin alınıp satılması özel izne tabi tutulmuştur.

Bana göre de ideal olan parçanın kusursuz olmasıyla birlikte; çoğunlukla (en azından yerine daha iyisini koyabilene kadar) bulabildiğim temizlikte olanıyla da yetiniyorum. Peki daha iyisini bulunca ne yapıyorum? Eksiği olan bir başka kişiyle takas veya satış yoluna gidiyorum.

Benim koleksiyoner tanımlarımdan birisi de budur: Koleksiyoner, tarihe sahip çıkandır. İster kırık bir testi, ister kırık bir kumaş veya yırtık bir belge olsun; koleksiyoner, herkesin attığını saklayandır.

Koleksiyonun Sonu Var mıdır

Bu sorunun cevabı neyi topladığınıza bağlıdır. Eğer çok dar bir sahada ürün biriktiriyorsanız, ki burada tematik koleksiyonlar da söz konusu olabilir. Tematik koleksiyonlara bir başka yazıda değineceğim, fakat burada (neredeyse) sonsuz varyasyonu olan bir çok biriktirilebilir öğeden de sözedebiliriz. Örneğin, belli bir tema altında toplamıyorsanız; en basitinden para koleksiyonlarının neredeyse sonu yoktur. Sadece yerli-yabancı veya kağıt-madeni, veya tedavülde olan-tedavülden kalkmış olarak üç ana kategoriye bölünebilse bile, her bir kategori altında binlerce öğeden söz edilebilir. 

Bir diğer örnek ilk baskı kitaplar. Her yıl piyasaya binlerce yeni kitap çıkıyor, bunların onbinlercesi de geriden geliyor. Dediğim gibi, eğer belli bir temanız yoksa, önünüzde sonu gelmeyen bir deniz sizi bekliyor olabilir. 

Bu çeşitlilik gözünüzü korkutmasın; zaten koleksiyonu heyecanlı kılan da bu çeşitliliktir. Önemli olan ne kadar çok topladığınız değil, ne kadar toplayabildiğinizdir. Sonrası değiş-tokuşlar, sosyal kulüpler, yeni dostluklar ve yeni kapılar demek. 

Koleksiyon Pahalı Bir Hobi midir

Bu, daha çok ne topladığınıza bağlıdır. Gazoz kapağı da biriktirebilirsiniz. Zaten içtiğiniz gazozun kapağı tek başına bir değer ifade etmeyeceği için size maddi açıdan bir külfet de getirmeyecektir. 

Etraf koleksiyonu yapılabilecek dünya kadar bedava malzemelerle dolu. Örneğin kolonya, parfüm şişeleri. Biten bir şişeyi kimse saklamaz (koleksiyoner değilse) ve eğer tanıdıklarınıza şişe koleksiyonu yaptığınızı söylerseniz, şişeler size yağacaktır. Ve bir araya geldiklerinde gerçekten olağanüstü bir çeşitlilik arzediyorlar. 

Mesela kartvizit koleksiyonu. Diyebilirsiniz ki kartvizitten bol ne var, ne işe yarayacak? O zaman ben de şu soruyu sorarım "50 yıldan eski kaç tane kartvizit bulabilirsiniz?" Pek az. Neden? Çünkü zamanı geçen kartviziti kimse saklamıyor. Ve zaman geçtikten sonra kimse saklamadığı için değerleniyor, hatta bir dönemin tarihine ışık tutabilecek boyut kazanıyor.

Zaten koleksiyoner herkesin attığını saklayan değil midir?

Yaygın Koleksiyonlar Hangileridir

Nedense koleksiyon denince akla ilk gelen para ve pul koleksiyonlarıdır. Para koleksiyonu ve pul koleksiyonunun bu kadar yaygın olmasının altında sanırım en başta bol çeşidi bulunması, kolay erişilebilir olması ve fazla bir bütçe gerektirmemesi geliyor. Bunu yanında tabii paha biçilmez değerde olan miktarlara çıkabilen koleksiyonerleri de unutmamak lazım. Fakat herkesin başlayabilmesi açısından kolay koleksiyonlardır. Başlangıç için önerilebilir, fakat sıradışı şeyler arayanlar için tatmin edici olmayacktır; çünkü her koleksiyoner kendinde olanın bir başkasında olmamasını arzular. Bunun yolu da elbette kimsenin biriktirmediğini biriktirmekten geçer. 

Buna örnek olarak eşek koleksiyonumu gösterebilirim. Farklı malzemelerden yapılmış eşek figürleri gerçekten bir arada çok hoş duruyorlar. Fikrimi çalmazsınız değil mi?

Koleksiyon Nedir

Koleksiyon, birden çok varyasyonu olan öğenin farklı versiyonlarının toplanarak bir araya getirilmesi ve saklanması sanatıdır. 

Toplanan öğelerin bir koleksiyon oluşturabilmesi için bunların ortak bir yön taşıması gerekir. Örneğin; 1 çam kozalağı, 1 yaprak, 1 ağaç kabuğu bir araya getirilirse bunlar bir koleksiyon oluşturmazlar. Fakat, değişik türdeki çam kozalakları, farklı türde ağaç yaprakları veya farklı türlerde değişik ağaç kabukları bir koleksiyon oluşturabilir.

Buradan anlaşılabileceği gibi, koleksiyonun değerli öğelerden oluşması gerekmiyor. Önemli olan onları biriktiren insanın o öğeleri bir araya getirmekten hoşnut olması, saklamaktan zevk almasıdır. 

Benim ilk koleksiyonumun dere çakıllarından oluşturduğum taş koleksiyonu olduğunu belirtmek isterim. Çakıl taşlarını hala çok severim ve onları toplamaktan gurur duyuyorum. Başkaları ne derse desin, bence her biri eşsiz ve olağanüstü. 

Bu nedenle gazoz kapağı biriktirenleri, kibrit biriktirenleri, veya kalem biriktirenleri anlayabiliyorum. Bence koleksiyoner, aynı zamanda çok iyi empati kurabilendir.